SRBIJA

Republika Srbija je kontinentalna država koja se nalazi u jugoistočnoj Evropi (na Balkanskom poluostrvu) i u srednjoj Evropi (Panonskoj niziji).

U sastavu Republike Srbije su i dve autonomne pokrajine Vojvodina i Kosovo i Metohija. Republika Srbija je demokratska država srpskog naroda i svih drugih građana koji u njoj žive, zasnovana na demokratskim načelima, tržišnoj privredi, poštovanju ljudskih prava i vladavini prava.

Srbija se na severu graniči sa Mađarskom, na istoku sa Rumunijom i Bugarskom, na jugu sa Republikom Makedonijom i Albanijom, a na zapadu sa Crnom Gorom, Hrvatskom i Bosnom i Hercegovinom.

Srbija je od završetka Prvog svetskog rata bila sastavni deo zajedničke države sa većinom balkanskih Južnih Slovena prvobitno u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije preimenovanoj u Kraljevinu Jugoslaviju, zatim u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji, Saveznoj Republici Jugoslaviji i Državnoj zajednici Srbija i Crna Gora. Od 2006. godine je Srbija kao naslednica SCG postala suverena i nezavisna država.

Glavni grad je Beograd. Sa blizu 2 miliona stanovnika on je administrativno, ekonomsko i kulturno središte Srbije.

Srbija se nalazi na Balkanu - regionu jugoistočne Evrope (oko 80% teritorije) i u Panonskoj niziji - regionu srednje Evrope (oko 20% teritorije). No, geografski, a i klimatski, jednim delom se ubraja i u mediteranske zemlje. Ukupna dužina granica sa okolnim zemljama iznosi 2.027 km. Dužina granica po državama susedima iznosi: Albanija 115 km, Bosna i Hercegovina 302 km, Bugarska 318 km, Hrvatska 241 km, Mađarska 151 km, Republika Makedonija 221 km, Crna Gora 203 km, Rumunija 476 km.

Severni deo Republike zauzima ravnica (vidi još: Geografija Vojvodine), a u južnim predelima su brežuljci i planine. Postoji preko 15 planinskih vrhova iznad 2.000 metara nadmorske visine, a najviši vrh je Đeravica (na Prokletijama) sa visinom od 2656 metara. U Srbiji preovlađuje umereno kontinentalna klima.

Planinski reljef Srbije objašnjava pojavu mnogih kanjona, klisura i pećina(Resavska pećina, Ceremošnja, Risovača...), a dodatnu lepotu obezbeđuje bogatstvo izuzetno očuvanih šuma u čijem sastavu ima mnogo endemskih vrsta, kao i bogatstvo voda, potoka, izvora, pašnjaka itd.

Plovne reke su Dunav (588 km), Sava (206 km), Tisa (168 km) i delimično Velika Morava (ceo tok 185 km). Ostale velike reke su Zapadna Morava (308 km), Južna Morava (295 km), Ibar (272 km), Drina (220 km) i Timok (202 km). Najveće jezero u Srbiji je Đerdapsko jezero sa 163 km² (sa rumunskim delom: 253 km²).

U prirodnoj baštini svake zemlje nacionalni parkovi zauzimaju posebno mesto. Svojim ukupnim vrednostima nacionalni parkovi nadilaze granice Srbije. Srbija ima 5 nacionalnih parkova: Đerdap, Kopaonik, Tara, Šar-planina i Fruška gora. Svi nacionalni parkovi poseduju visoke klimatske i zdravstveno-rekreativne vrednosti.

Prve informacije o srpskoj državi potiču iz VII veka i dinastije Vlastimirovića. Rodonačelnik najznačajnije srednjevekovne srpske države, poznate kao Raška, i dinastije Nemanjić je Veliki župan Stefan Nemanja, srpski vladar iz XII veka. Srpska srednjevekovna država bila je pod jakim političkim i kulturnim uticajem Vizantije. Godine 1217, tokom vladavine Stefana Prvovenčanog, Srbija postaje nezavisna kraljevina, a 1346. dostiže vrhunac moći kao carstvo Stefana Dušana, koji se proglasio za „Cara Srba i Grka“. Turci Osmanlije su porazili srpsko plemstvo 1389. u Bici na Kosovu polju, dok su konačno zagospodarili Srbijom posle pada Smedereva 1459. godine. U periodu od 1459. do 1804, Srbija je bila pod direktnom vlašću Osmanlijskog carstva, mada je u nekoliko kraćih intervala, od kojih je najduži bio od 1718. do 1739. godine, susedna Habzburgška monarhija držala pod svojom vlašću severni deo Srbije.

Nacionalni ustanci u Srbiji, 1804. pod vođstvom Đorđa Petrovića zvanog Karađorđe, i ponovo 1815., doveli su do stvaranja autonomne srpske kneževine. Od 1813. do 1882. srpsku državu predvode kneževi, a od 1882. kraljevi dinastije Obrenović. Prvi ustav Srbija dobija 15. februara 1835. godine (Sretenjski ustav). Na Berlinskom kongresu 1878. Srbija je dobila međunarodno priznanje.

Srbi u južnoj Ugarskoj su sredinom 19. veka imali autonomiju pod imenom Srpska Vojvodina.

Majskim prevratom 1903. i izvršenjem atentata na kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu Mašin, na vlast ponovo dolazi dinastija Karađorđević, potomci Karađorđa Petrovića, a za novog kralja je postavljenPetar Karađorđević. Srbija je znatno proširila svoju teritoriju na jug posle pobeda u Balkanskim ratovima. Uz velike ljudske i materijalne žrtve, Srbija je doprinela pobedi sila Antante u Prvom svtskom ratu.

Posle 1918. Srbija je, uz Crnu Goru jedina unoseći svoju državnost i suverenost, bila deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, preimenovane 1929. u Kraljevina Jugoslavija.

U Drugom svetskom ratu, delovi Srbije su bili pod okupacijom Sila Osovine, odnosno nacističke Nemačke i njenih saveznika Italije, Bugarske, Mađarske, Albanije, kao i marionetske pro-fašističke državne tvorevine pod nazivom Nezavisna Država Hrvatska (NDH).

Neposredno posle rata, 1945., kao naslednica Kraljevine Jugoslavije, formirana je država pod imenom Demokratska Federativna Jugoslavija koja je bila pod novom vlašću komunističkog režima na čelu sa Josipom Brozom-Titom. Ovu državu je činilo pet konstitutivnih republika: Srbija, Hrvatska, Slovenija, Crna Gora i Makedonija. Iste godine (1945.) država menja ime u Federativna Narodna Republika Jugoslavija, dok je 1963. konačno promenila ime u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija i dobila i svoju šestu federalnu jedinicu Socijalističku Republiku Bosnu i Hercegovinu.

Od 1992., posle raspada SFRJ, sve do 2003. Srbija je činila, zajedno sa Crnom Gorom - Saveznu Republiku Jugoslaviju. Od 2003. Srbija je sastavni deo Državne zajednice Srbija i Crna Gora. 21. maja 2006. godine, održan je referendum na kome su se građani Crne Gore izjasnili za nezavisnost. Od 5. juna 2006. godine Republika Srbija deluje kao nezavisna i suverena država.

U sastavu Republike Srbije nalaze se 2 autonomne pokrajine:
Vojvodina (Administrativni centar: Novi Sad)
Kosovo i Metohija (Administrativni centar: Priština)

Napomena: deo teritorije Republike Srbije koji se nalazi izvan teritorije autonomnih pokrajina naziva se Centralna Srbija. Međutim, centralna Srbija ne predstavlja posebnu administrativno-upravnu jedinicu, već je u neposrednoj nadležnosti Republike.

Pored toga, celokupna teritorija Srbije je podeljena na 29 okruga i teritoriju grada Beograda. Na području Autonomne pokrajine Vojvodine nalazi se 7 okruga, na području Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija 5, dok se na području centralne Srbije nalazi 17 okruga i teritorija grada Beograda. Svaki okrug se sastoji od nekoliko opština, a opštine se sastoje od mesnih zajednica.

Iako se u Srbiji i njenim pokrajinama nalazi 6.167 naselja, na teritoriji Srbije službeno postoje samo četiri grada i grad Beograd (koji ima poseban status). To su gradovi:
Beograd (1.273.651 stanovnika, širi deo 1.576.124)
Kragujevac (193.930 sa širim delom 211.580)
Niš (173.724, širi deo 250.518)
Novi Sad (255.071 , sa širim delom 333.895)1
Priština (254.021 stanovnika,sa okolinom 564.800 stanovnika)

Prema popisu iz 2002. godine, koji ne uključuje Kosovo i Metohiju, Srbija ima 7.498.001 stanovnika. 52% stanovništva živi u gradovima.

Procenat pismenog stanovništva je 96,4% (muškarci 98,9%, žene 94,1%).

Stopa rađanja je 1,78 dece u proseku po svakoj ženi. Prosečna dužina života stanovnika Srbije je 74 godine (muškarci 71, žene 76).

Srbi čine većinu od 82,86% stanovništva, slede Mađari 3,91%, Bošnjaci 1,82%, Romi 1,44%, Jugosloveni 1,08%, Hrvati 0,94%, Crnogorci 0,92 %, Albanci 0,82%, zatim Slovaci, Vlasi, Rumuni, Makedonci, Muslimani, Bugari, Bunjevci, Rusini, Ukrajinci, Slovenci, Goranci, Nemci, Rusi, Česi, Turci i drugi.

Zvanični jezik je srpski. U Vojvodini pored srpskog zvanični jezici su mađarski, slovački, hrvatski, rumunski i rusinski. Na Kosovu i Metohiji zvanični jezici su albanski, srpski i engleski.

Najveći broj vernika u Srbiji je pravoslavne vere, a slede muslimani (suniti), rimokatolici i protestanti, dok su druge religije slabije zastupljene. U Srbiji živi i izvestan broj ateista.

Ustav i zakoni Srbije dozvoljavaju slobodu veroispovesti, i to pravo se i u praksi poštuje. Vlada na svim nivoima nastoji da zaštiti ovo pravo u potpunosti i ne toleriše njegovu zloupotrebu, bilo od strane državnih organa, organizacija i grupa, bilo od strane pojedinaca. Srbija nema državnu religiju, pa se tako ni verski praznici ne tretiraju kao državni, ali je građanima dozvoljeno da proslavljaju verske praznike kao i određen broj neradnih dana za najznačajnije praznike za svaku veroispovest.

Himna Republike Srbije je ujedno i stara himna nekadašnje Kraljevine Srbije "Bože pravde", uz neznatno izmenjen tekst.

Grb Republike Srbije je stari grb Kraljevine Srbije iz doba dinastije Obrenović iz 1882. godine i čini ga dvoglavi beli orao sa štitom na grudima na kome su krst i četiri ocila, a iznad glava orla se nalazi kruna loze Nemanjića.

Republika Srbija ima narodnu zastavu koja je trobojka sa vodoravno položenim bojama: crvenom, plavom i belom. Pored narodne, postoji i Državna zastava koja je u osnovi ista kao i narodna s tim što na trećini dužine gledano sa leva na desno na plavom polju stoji i mali grb Republike Srbije.

Sadašnji predsednik Srbije je Boris Tadić koji je pobedio na predsedničkim izborima 2004, sa 53% osvojenih glasova. Tadić je i predsednik najveće vladajuće partije Demokratske stranke

Posle parlamentarnih izbora održanih 21. januara 2007., Srbija je pola sata pre zakonskog roka 15. maja 2007. dobila koalicionu vladu Demokratske stranke, Demokratske stranke Srbije, Nove Srbije i G17+ na čelu sa predsednikom Vojislavom Koštunicom.

Veće parlamentarne stranke u novom sazivu Skupštine Srbije pored vladajućih su i: Srpska radikalna stranka, Socijalistička partija Srbije, Liberalno-demokratska partije. Stranka sa najvećim brojem poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srbije je Srpska radikalna stranka koja je i najveća opoziciona stranka u Srbiji.

Trenutni predsednik Narodne skupštine Republike Srbije je Oliver Dulić iz DS-a.

Republika Srbija je i članica više međunarodnih organizacija kao što su: Organizacija Ujedinjenih Nacija (OUN), Organizacija za Evropsku Bezbednost i Saradnju (OEBS), Pakt za Stabilnost Jugoistočne Evrope, Savet Evrope (SE), NATO program Partnerstvo za mir, Međunarodne Organizacije za migracije, Međunarodni Komitet Crvenog krsta i Crvenog polumeseca.

Ustav Srbije određuje da sudovi štite slobode i prava građana, zakonom utvrđena prava i interese pravnih subjekata i obezbeđuju ustavnost i zakonitost.

Sudska vlast je nezavisna od zakonodavne i izvršne vlasti.

Sudsku odluku može preispitivati samo nadležni sud u zakonom predviđenom postupku.

Svako je dužan, izvršna vlast naročito, da poštuje izvršnu sudsku odluku i da joj se povinuje.

Sudska vlast u Republici Srbiji pripada sudovima opšte nadležnosti i posebnim sudovima.

Sudovi opšte nadležnosti jesu opštinski sudovi, okružni sudovi, apelacioni sudovi i Vrhovni sud Srbije.

Posebni sudovi su trgovinski sudovi, Viši trgovinski sud, prekršajni sudovi, Viši prekršajni sud i Upravni sud.

Vrhovni sud Srbije najviši je sud u Republici Srbiji, i on je neposredno viši sud za apelacione sudove, Viši trgovinski sud, Viši prekršajni sud i Upravni sud.

Viši trgovinski sud je neposredno viši sud za trgovinski sud, Viši prekršajni sud je neposredno viši sud za prekršajne sudove, a apelacioni sud je neposredno viši sud za okružni i za opštinski sud.

Napomena: sistem uređenja sudova primenjuje se od 1. januara 2007.

Ustavni sud Srbije je poseban organ, i ne pripada sudskoj vlasti.

Građani u Srbiji su jednaki u pravima i dužnostima i imaju jednaku zaštitu pred državnim i drugim organima bez obzira na rasu, pol, rođenje, jezik, nacionalnu pripadnost, veroispovest, političko ili drugo uverenje, obrazovanje, socijalno poreklo, imovno stanje ili koje lično svojstvo.

Niko ne može biti lišen slobode, osim u slučajevima i u postupku koji su utvrđeni zakonom. Smrtna kazna je ukinuta, odnosno zamenjena odgovarajućom kaznom zatvora.

Građanima je zajemčena sloboda kretanja i nastanjivanja i pravo da napuste Republiku Srbiju i u nju se vrate. Deca, trudnice i stara lica imaju pravo na zdravstvenu zaštitu iz javnih prihoda, kad to pravo ne ostvaruju po nekom drugom osnovu, a druga lica pod uslovima utvrđenim zakonom.

Srpska ekonomija je bila u kolapsu početkom 1990ih. Srbiji su uvedene opšte sankcije Saveta bezbednosti UN 1992. Veći deo sankcija je ukinut 1996, 2000, 2001. i 2005. kada je u potpunosti normalizovana trgovina sa SAD.

Poljoprivreda čini 16,6% nacionalnog BDP-a, industrija 25,5% i uslužne delatnosti 57,9%. Ukupni BDP-PPP za 2006. je bio oko 44,83 milijardi dolara. Dok je BDP-PPP za 2006. po stanovniku iznosio oko 5.713 dolara. Najveći ratarski kraj je Vojvodina. Gaji se žito, kukuruz, suncokret i soja, te u manjoj meri povrtarske kulture. Najpoznatiji krompir je iz Ivanjice, paprika iz Leskovca, a kupus iz Futoga. Šumadija je poznata po voćarstvu; Vršac, obronci Fruške gore i Župa po vinogradima. Stočarstvo je razvijeno u Raškoj i u istočnoj Srbiji. Metohija je plodna žitnica. Kosovo je najveće nalazište lignita u Evropi. Homoljske planine su nalazište bakra. Severni deo Banata je bogat naftom i zemnim gasom.

Srbija raspolaže sa oko 2.961.000 radno-sposobnog stanovništva, sa stopom nezaposlenosti od 21,56% (Kosovo i Metohija oko 50%). U poljoprivredi radi oko 30%, industriji 46% i uslužnim delatnostima 24% (2002, bez Kosova i Metohije). Stopa inflacionog rasta preko 6,5%.

Glavni uvozni partneri Srbije su zemlje Evropske unije (Nemačka, Austrija, Italija), SAD, Narodna Republika Kina. Dok Srbija izvozi svoje proizvode u zemlje bivšeg SSSRa i Rusije, BiH-Republika Srpska i Republika Makedonija. Deficit od uvoza je oko 6 milijadi dolara (2005, bez Kosova i Metohije).

Zahvaljujući brojnim pozitivnim razvojnim trendovima turistička delatnost se svrstala među najdinamičnije i najpropulzivnije privredne grane, sa višestrukim multiplikativnim efektima (u periodu 1990 - 2000. god. međunarodni turistički promet povećan je za preko 50%, dok su ukupni prihodi uvećani za skoro 80%) To turizmu daje snažnu generatorsku funkciju u širokom spektru delatnosti, koji se sve više uključuje u prioritete privrednog razvoja brojnih receptivnih zemalja i njihovih pojedinih delova.

Strategijom razvoja turizma u Srbiji utvrđen je selektivni pristup, pri čemu se seoski turizam tretira kao prioritetan u okviru onih vidova turizma koji su vezani za posebna interesovanja (naročito se potencira razvoj eko-turističkih sela na brdsko-planinskim područjima, koja nude zdravu sredinu, ekološku hranu, ugodan ambijent, aktivan odmor u prirodi, etnografske i druge kulturno-istorijske vrednosti).

U dosadašnjem razvoju brdsko-planinskih sela dominantnu, a često i jedinu funkciju privređivanja imala je poljoprivreda (uglavnom stočarstvo i ratarstvo). Brojne druge delatnosti i aktivnosti domicilnog stanovništva, zasnovane na raznovrsnim i vrednim prirodnim i antropogenim lokalnim resursima, uglavnom su ostajale na marginama razvojnih događanja. Među njima je i turistička delatnost koji je važan faktor prosperitetnijeg razvoja ovih sela u Srbiji.

Srbija ima razvijen drumski, železnički, vazdušni i vodni saobraćaj.

Ukupna dužina železničke mreže u Srbiji je 3.619 km a ukupna dužina puteva je 42.692 km (asfaltni) i 24.860 km (betonski).

Najznačajnija saobraćajnica je drumsko-železnički evropski koridor 10 (autoput E-75, Subotica - Beograd - Niš - Dimitrovgrad; kao i autoput E-70 Šid-Beograd), koji je kroz istoriju bio put koji je povezivao istok i zapad, koji je spajao Bliski istok i srednju Evropu.

Kroz Srbiju teče reka Dunav, važan plovni put (koridor 7) koji povezuje srednju Evropu sa Crnim morem. Pored Dunava, plovne reke su: Sava, Morava i Tisa, kao i kanal Dunav-Tisa-Dunav.

Aerodromi za međunarodni putnički saobraćaj u Srbiji su aerodrom „Nikola Tesla“ u Beogradu, aerodrom „Kοnstantin Βeliki“ u Nišu i aerodrom „Slatina“ u Prištini.

Na teritoriji Srbije postoje ostaci kulturne zaostavštine još iz praistorije. Najpoznatija neolitska kultura na tlu Srbije je kultura Lepenskog vira. U Srbiji su se nalazili raskošni carski gradovi i palate u doba poznog Rimskog carstva i rane Vizantije, čiji se ostaci mogu videti u Sirmijumu, Gamzigradu i Caričinom gradu (Justiniana Prima).

Srednji vek

Srpski srednjevekovni spomenici koji su se očuvali do danas uglavnom su crkve i manastiri. Većina ovih spomenika ima freskama ukrašene zidove. Najoriginalniji spomenik srpske srednjevekovne umetnosti je manastir Studenica (oko 1190). Ovaj manastir je bio model za kasnije manastire Mileševa, Sopoćani i Visoki Dečani. Verovatno najpoznatija srpska srednjevekovna freska je prikaz „Mironosnice na grobu“ (ili Beli anđeo) iz manastira Mileševa.

Ikonoslikarstvo je takođe deo srpskog srednjevekovnog kulturnog nasleđa.

Uticaj vizantijske umetnosti se pojačao nakon pada Carigrada u ruke krstaša 1204, kada su mnogi umetnici utekli u Srbiju. Njihov uticaj je vidljiv u izgradnji crkve Bogorodica Ljeviška, manastiru Staro Nagoričino i manastiru Gračanica.

Manastir Visoki Dečani je sagrađen između 1330. i 1350. Za razliku od drugih srpskih manastira, ovaj je sagrađen u romaničkom stilu pod nadzorom majstora Vite iz Kotora. Na freskama ovog manstira nalaze se 1.000 portreta koji opisuju sve najvažnije epizode iz Novog zaveta. U katedrali se nalaze ikonostas, igumanov presto i dekorisani sarkofag kralja Stefana III Dečanskog.

Još jedan stil crkvenog građevinarstva se razvio u Srbiji krajem 14. veka, i to u dolini reke Morave. Odlika ovog stila je bila bogata dekoracija spoljnih crkvenih zidova. Freske u manastiru Manasija prikazuju religijske scene u kojima učestvuju ljudi u srpskim srednjevekovnim odorama.

Za vreme turske vladavine, uglavnom, je zamrla umetnička aktivnost u Srbiji. Neke barokne tendencije vidljive su kod srpskih umetnika sa kraja 18. veka u južnoj Ugarskoj (Teodor Kračun, Jakov Orfelin).

Moderno doba

Mnogi mladi umetnici iz novoustanovljene srpske države 19. veka su se školovali u inostranstvu, posebno u Francuskoj i Nemačkoj, i doneli su sa sobom avangardne stilove. Pored Pariza i Minhena, Beograd je bio u prvoj polovini 20. veka jedan od centara impresionizma. Nadežda Petrović je slikala u stilu fovizma, dok je Sava Šumanović bio pod uticajem kubizma.

Značajni srpski slikari 20. veka bili su: Milan Konjović, Marko Čelebonović, Petar Lubarda, Vladimir Veličković i Mića Popović.

Srbija je poznata po slikarima naive, kao što su Janko Brašić, Sava Sekulić, Martin Jonaš i Zuzana Halupova. Slovačko selo Kovačica u Vojvodini je centar naivnog slikarstva.

Početak srpske pismenosti vezuje se za aktivnost braće Ćirila i Metodija na Balkanu. Postoje spomenici rane srpske pismenosti iz 11. veka, pisani glagoljicom. Već u 12. veku, pojavljuju se tekstovi pisani ćirilicom. Iz ove epohe je najstarija ćirilična knjiga srpske redakcije, jevanđelje zahumskog kneza Miroslava, brata Stefana Nemanje. Miroslavljevo jevanđelje je i najstarija i najlepše ilustrovana srpska knjiga srednjeg veka.

Za vreme turske vladavine, u Srbiji se razvijala usmena lirska i epska književnost.

U doba nacionalnog preporoda, tokom prve polovine 19. veka, Vuk Stefanović Karadžić je preveo Novi zavet na srpski narodni jezik i reformisao srpski jezik i pravopis. Time je udaren temelj srpskoj književnosti novijeg vremena. Najznačajniji srpski pesnici 19. veka bili su Branko Radičević, Petar Petrović Njegoš, Đura Jakšić i Jovan Jovanović Zmaj. U 20. veku primat imaju prozni pisci: Ivo Andrić, Miloš Crnjanski, Meša Selimović, Dobrica Ćosić, Danilo Kiš i Milorad Pavić, mada ima i vrednih pesničkih dostignuća: Milan Rakić, Jovan Dučić, Desanka Maksimović, Miodrag Pavlović i Vasko Popa.

Srbija ima dugu tradiciju folklora i narodne muzike. Igra grupe plesača, pod imenom kolo, je najomiljeniji vid folklora u Srbiji i razlikuje se od regiona do regiona. Najpopularnija kola su Užičko kolo i Moravac.

U 19. veku i ranije, karakteristični narodni instrumenti su bile gusle i frula, dok su u Vojvodini korišćene tambure i gajde. Znatno kasnije, a i danas, glavni instrument u novokomponovanoj narodnoj muzici je harmonika. Trubački orkestri su takođe veoma popularni. Festival trubača u Guči je centralna manifestacija ove vrste muzike. Najpoznatiji trubači Srbije su: Fejat Sejdić, Bakija Bakić i Boban Marković.

Period turske vlasti ostavio je traga u muzici celog Balkana, pa i Srbije. U poslednjih 15-ak godina, razvijen je trend kombinovanja narodne muzike. orijentalnih uticaja i dens muzike pod imenom turbo-folk. Mnogi današnji srpski pevači su popularni u celoj jugoistočnoj Evropi, kao na primer: Lepa Brena, Željko Joksimović, Dragana Mirković i Svetlana Ražnatović-Ceca.

U zabavnoj i pop muzici, velike zvezde srpske estrade bili su: Đorđe Marjanović, Lola Novaković i Sedmorica mladih. Još uvek su aktivni i omiljeni Đorđe Balašević i Zdravko Čolić.

Rok grupe su se pojavile u Srbiji krajem 1960-ih. Veliku popularnost su postigle 1980-ih, sa grupama novog talasa: Idoli, Električni orgazam i Ekatarina Velika. U to vreme, a i danas, aktivne su grupe Riblja Čorba, Bajaga i Instruktori, Van Gog i Partibrejkersi.

Srbija je pobedila na takmičenju za Pesmu Evrovizije 2007. u Helsinkiju sa pesmom „Molitva“ u izvođenju Marije Šerifović.

Klasična muzika

Najznačajniji srpski kompozitor umetničke muzike bio je Stevan Stojanović Mokranjac (1856-1914). On je bio i muzikolog, sakupljač narodne muzike i direktor prve muzičke škole u Srbiji. Njegovo najpoznatije muzičko delo su horske pesme Rukoveti.

Ostali značajni srpski kompozitori su: Kornelije Stanković, Stevan Hristić i Stanislav Binički.

Joakim Vujić je osnivač savremenog srpskog pozorišta. On je osnovao Knjažesko-srbski teatar u Kragujevcu 1835. Značajni srpski pisci pozorišnih komada bili su Jovan Sterija Popović u 19, i Branislav Nušić u 20. veku. U Beogradu se od 1967. održava međunarodni festival savremenog teatra BITEF. Tradicionalno najkvalitetnije pozorišne scene u Srbiji su Narodno pozorište u Beogradu, Atelje 212, Jugoslovensko dramsko pozorište i Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu.

Među pozorišnim radnicima koji su obeležili srpski teatar poslednjih decenija izdvajaju se Bojan Stupica, Mira Trailović i Jovan Ćirilov, a od pisaca Dušan Kovačević i Biljana Srbljanović.

Srpska filmska umetnost je jedna od vodećih kinematografija istočne Evrope. Pre Drugog svetskog rata u Srbiji je proizvedeno 12 filmova. U posleratnom periodu, na međunarodnoj sceni su se istakli režiseri: Goran Marković , Aleksandar Petrović, Dušan Makavejev, Slobodan Šijan, Goran Paskaljević i drugi. Najnagrađivaniji srpski filmski režiser je Emir Kusturica koji je između ostalog dobitnik dve Zlatne palme na festivalu u Kanu.

Među glumcima, u prvoj polovini 20. veka su se istakli Čiča Ilija Stanojević, Žanka Stokić i Dobrica Milutinović. Novije doba srpskog pozorišta i filma su obeležili glumci: Miodrag Petrović Čkalja, Pavle Vujisić, Zoran Radmilović, Danilo Bata Stojković, Dragan Nikolić, Milena Dravić, Velimir Bata Živojinović, Ljubiša Samardžić, Mira Banjac, Bora Todorović, Miki Manojlović, Lazar Ristovski i Mirjana Karanović.

Svetska kulturna baština UNESKO-a u Srbiji
1979 - Grad Stari Ras, manastir Sopoćani i Petrova crkva (najstarija crkva u Srbiji)
1986 - Manastir Studenica
2004 - Manastir Dečani
2006 - Manastir Gračanica, Pećka patrijaršija i crkva Bogorodica Ljeviška
2007 - Carska palata Feliks Romulijana kod Gamzigrada

Festivali

U Srbiji ima mnogo kulturnih festivala.

Najpoznatiji međunarodni muzički festival je Egzit (Exit) koji se održava svakog leta na Petrovaradinskoj tvrđavi pored Novog Sada.

Beogradske muzičke svečanosti (BEMUS), kao najstariji i najznačajniji festival umetničke muzike u Srbiji, održava se svake godine prve polovine oktobra u Beogradu.

Beogradski letnji festival (BELEF) je manifestacija koja tokom leta ima za cilj da producira i predstavi vrhunska umetnička ostvarenja iz oblasti pozorišta, muzike, vizuelnih umetnosti i drugih umetničkih disciplina i da na taj način animira Beograđane i njihove goste.

Najpoznatiji festival etno zvuka je dragačevski trubački Sabor u Guči. Održava se o verskom prazniku Velika Gospojina, i nekada je to bio veliki pazarni dan i mesto za okupljanje iz okolnih sela. Vremenom se pretvorilo u praznik trube i postao mesto gde se održava smotra trubača i dodeljuje prestižna nagrada Prva truba Dragačeva.

Beogradski internecionalni teatarski festival (BITEF) je značajni festival pozorišne umetnosti.

Na polju filmske umetnosti, najeminentniji festival je FEST koji se početkom svake godine održava u Beogradu, odmah posle Berlinala. Ostali poznati filmski festivali su: Palićki filmski festival, Niški filmski festival i dr.

Uslovi za razvoj nauke i školstva u Srbiji, nažalost, nisu postojali za vreme turske vladavine. Prvi pokušaj osnivanja nacionalnog školstva bila je Velika škola iz 1808, potpomognuta Srbima iz Austrije. Tek u periodu 1835-1878. dolazi do institucionalizacije prosvete. Velika škola u Beogradu je otvorena 1863, a transformisana je u Univerzitet 1905. Osnivanjem institucija Narodnog muzeja (1844) i Društva srpske slovesnosti (1841), koje je preraslo u Srpsku akademiju nauka i umetnosti, ostvareni su uslovi za organizovano bavljenje naukom. Mnogi mladi i talentovani Srbi su u tom periodu školovani u inostranstvu o trošku države, da bi se dobili stručnjaci za dalji razvoj.

U Austriji, Srbi su organizovali Maticu srpsku (1826) kao svoju kulturnu instituciju. Kasnije je njeno sedište preseljeno iz Pešte u Novi Sad. Prilike u Austriji su bile znatno povoljnije za razvoj srpskog školstva i nauke.

Svetski vredni naučnici iz Srbije su, između ostalih: prirodnjak Josif Pančić, geograf Jovan Cvijić, matematičari Mileva Marić i Mihajlo Petrović, astronom Milutin Milanković, fizikohemičar Pavle Savić. Pored njih, mnogi srpski naučnici su radili i stvarali u inostranstvu. Takvi su na primer Mihajlo Pupin i Nikola Tesla.

Tokom druge polovine 20. veka, u Srbiji su otvoreni naučni instituti za nuklearne nauke u Vinči i institut za inžinjerstvo „Mihajlo Pupin“. Ovo su danas dva najznačajnija naučna instituta u zemlji.

Danas u Srbiji deluje 6 državnih i više privatnih Univerziteta.

Školovanje je svakom dostupno, pod jednakim uslovima. Osnovno školovanje je obavezno i traje osam godina.

Za redovno školovanje koje se finansira iz javnih prihoda budžeta Republike Srbije, građani ne plaćuju školarinu. Pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo na obrazovanje na svom jeziku, u skladu sa zakonom.

Zastava Srbije


Grb Srbije