Bosna i Hercegovina (skraćeno: BiH, BH) je evropska država u jugoistočnom delu Evrope, na zapadu Balkanskog poluostrva. Pripada grupi mediteranskih zemalja jer jednim delom kod Neuma izlazi na Jadransko more. BiH se sastoji od dva entiteta: Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine, te Brčko distrikta.
Sa severa, zapada i juga graniči sa Hrvatskom, a sa istoka sa Srbijom i sa Crnom Gorom. Glavni grad zemlje je Sarajevo. Nezavisnost od Jugoslavije proglasila je 5. aprila 1992. godine. Sva tri naroda (Bošnjaci, Srbi i Hrvati) su konstitutivni na celoj teritoriji Bosne i Hercegovine. Prema proceni Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine od 30. juna 2005. godine broj stanovnika je 3.842.537
U starom veku današnju teritoriju Bosne i Hercegovine su naseljavali Iliri. Bila je sastavni deo Rimskog carstva. U VII veku su je naselili Srbi, tokom naseljavanja Slovena na Balkansko poluostrvo. Bosna se pod tim imenom počinje spominjati od 958. Za vreme kneza Časlava (931—960) i kralja Bodina (1081 —1101) Bosna se našla u sastavu jedinstvene srpske države. Jedinstvenu državu u Bosni stvorio je ban Kulin.
Srednjovekovna Bosna je pored Srbije bila druga srpska država tokom razvijenog (trajao od XII do XIV veka) i kasnog srednjeg veka (trajao od XIV do XV veka). Bosna i Hercegovina su se prvi put ujedinili 1326. kada je bosanski ban Stefan I Kotromanić osvojio Hum (Hercegovina).
Najveći uspon je doživela za vreme Tvrtka I Kotromanića, koji se 1377. proglasio za kralja Bosne i Srba. Stefan Vukčić Kosača se 1448. osamostaljuje u Humu i proglašava se hercegom od svetoga Save. Bosna pada pod Otomansko carstvo 1463, a Hercegovina 1482.Ubrzo islam prihvataju i lokalni Sloveni(Srbi i Hrvati) koji su do tada bili hrišćani(pravoslavci,rimokatolici i pripadnici tzv. crkve bosanske). Osmanlijski osvajači su nad nemuslimanskim življem primenjivali zulume koji su doveli do oštrih nacionalnih podela, a koje su i danas primetne. Zulum = kao zlodela u celini su bili harač = porez, kuluk = neplaćeni rad, danak u krvi = odvođenje hrišćanske dece u janjičare – specijani turski vojni odred. Srbi jula 1875. u Nevesinju dižu ustanak zbog turskih zuluma, poznat kao Nevesinjska puška koji dovodi do ratova protiv Otomanske imperije koji se okončavaju Berlinskim kongresom 1878.godine na kome je Austro-Ugarskoj dato pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu na 30 godina.1908. Austro-Ugarska je anektirala Bosnu i Hercegovinu. Gavrilo Princip je izvršio atentat na austrougarskog prestolonaslednika nadvojvodu Franca Ferdinanda 28. juna 1914 nazvan Sarajevski atentat, čime je otpočeo Prvi svetski rat.Vijeće narodnih prvaka i poslanika 28. novembra 1918. donelo je odluku o pripajanju Bosne i Hercegovine Kraljevini Srbiji, koja je potom osnovala Kraljevinu Jugoslaviju (SHS). Za vreme Drugog svetskog rata bila je u sastavu tzv. Nezavisne Države Hrvatske. Od 1945. do 1992. je bila federalna Republika u sklopu socijalističke Jugoslavije.
BiH je nezavisnost proglasila 6. aprila 1992. godine nakon izjašnjavanja građana na referendumu. Referendum su podržale bošnjačke (tada još uvek muslimanske) i hrvatske političke stranke, dok ga srpske stranke nisu prihvatale i izlazak Srba je bilo izuzetno mali. Kao politički odgovor na rezultat referenduma oformljena je Republika Srpska. Ovi događaji su neposredno prethodili ratu u Bosni i Hercegovini koji je trajao od 1992. do 1995. Rat se završio Dejtonskim sporazumom.
Bosnu i Hercegovinu danas na osnovu Dejtonskog sporazuma čine dva entiteta:
Federacija Bosne i Hercegovine koja obuhvata 51% teritorije i
Republika Srpska koja obuhvata 49% teritorije BiH. Trenutni predsedavajući Predsedništva BiH je Željko Komšić.
Bosna i Hercegovina je smeštena na jugoistoku Evrope, u zapadnom delu Balkana. Ukupna površina zemlje je 51.209,2 km² (od toga je 51.197 km² kopno, a 12,2 more)
. Graniči sa Hrvatskom na severu, severozapadu i jugu (ukupna dužina granice: 932 km), sa Srbijom na istoku (ukupna dužina granice sa 312 km sa Srbijom, i Crnom Gorom 215 km. Na krajnjem jugu Bosna i Hercegovina izlazi na Jadransko more, u dužini od 20 km, koji se nalaze na teritoriji opštine Neum. Granice Bosne i Hercegovine su uglavnom prirodnog porekla i uglavnom je čine reke Drina, Sava, i Una, kao i planina Dinara na jugozapadu zemlje.
Bosna i Hercegovina se sastoji od dve geografske i istorijske celine: većeg bosanskog dela na severu (oko 42.000 km²) i manjeg hecegovačkog na jugu. Bosna je mahom planinska zemlja, a isto se odnosi i na Hercegovinu, sa tom razlikom da je reč o različitim karakterima tla.
Na severu se planinsko područje spušta u lagano-brežuljkasto područje Posavine, odnosne dalje pretvara u Panonsku niziju. Dinarski delovi Bosne prostiru se od zapada ka istoku. Hercegovinu čine planinska (visoka) i jadranska (niska) Hercegovina, koja užim pojasom između Neuma i poluostrva Klek izbija i na Jadransko more. Značajna su i polja, odnosno zaravni, koje se pružaju duž najvećih bosanskih reka (Una, Vrbas, Bosna, Drina), od juga ka severu, odnosno u slučaju Neretve od sjevera ka jugu, a posebni oblik u krajoliku čine prostrana kraška polja na jugozapadu, jugu i jugoistoku zemlje (Livanjsko polje, Duvanjsko polje, Popovo polje).
13.60% površine Bosne i Hercegovine čini plodna zemlja, a samo 2.96% zemlje se upotrebljava za poljoprivredu, dok je 83.44% zemlje poljoprivredno gotovo neiskorišteno. U prirodne resurse Bosne i Hercegovine ubrajaju se: ugljen, železo, boksit, mangan, bakar, hrom, cink, i svakako drvo i znatne vodene mase. Najviši vrh Bosne i Hercegovine je planina Maglić (2.386 m), dok je najniži deo zemlje na visini mora. Retki zemljotresi i poplave čine jedinu ozbiljnu prirodnu opasnost u Bosni i Hercegovini. Među najvažnije probleme prirode spadaju zagađenost vazduha iz industijskih postrojenja, opšta zagađenost prostora zbog nedostatka opšte kulture i ekološke svesti i veliko krčenje šuma.
Klima Bosne i Hercegovine je umereno kontinentalna sa toplim letima i hladnim zimama. Područja sa velikom nadmorskom visinom imaju kratka hladna ljeta i duge žestoke zime. Primorje i jug zemlje mogu se pohvaliti blagim kišovitim zimama.
Glavni grad države je Sarajevo (oko 500.000 stanovnika), a od većih gradova se mogu izdvojiti: Banja Luka, Tuzla, Mostar, Zenica, Bihać, Prijedor, Brčko, Bijeljina, Travnik, Trebinje, Doboj, Gračanica i Livno.
Bosna i Hercegovina je po svom državnom uređenju jedinstvena u svetu. Njeno uređenje je republičkog karaktera, ali se i pored toga ne definiše kao republika zbog složenosti jedinica na koje je podeljena (kantoni i entiteti). Nezavisnost je stekla 5. aprila 1992., nakon što se referendumom o nezavisnosti odvojila od Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, iz koje su prethodno istupile Slovenija, Hrvatska i Makedonija. Vlada se po trenutnom ustavu počela sastavljati od 14. decembra 1995. godine nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma, koji je zaustavio rat. Glavni grad zemlje je Sarajevo.
Evropski parlament bira visokog predstavnika. Trenutni visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini je Miroslav Lajčak iz Slovačke.
Predsedništvo Bosne i Hercegovine sastoji se od tri člana, iz svakog konstituivnog naroda po jedan, koji se izmenjuju na mestu predsednika predsedništva svakih 8 meseci. Njih bira narod: Federacija bira predstavnika Bošnjaka i predstavnika Hrvata, a Republika Srpska bira predstavnika Srbina. Član predsedništva sa najviše glasova obično postaje prvi predsednik. Mandat traje 4 godine. Predsedavajućeg Veća ministara imenuje predsedništvo, a odobrava Parlamentarna skupština. Predsedavajući zatim imenuje ministre.
Parlamentarna skupština je zakonodavno telo Bosne i Hercegovine. Ona se sastoji od dva doma: Dom naroda i Predstavnički dom. Dom naroda se sastoji od 58 delegata, od kojih su dve trećine iz Federacije (17 Hrvata i 17 Bošnjaka) i jedna trećina iz Republike Srpske (17 Srba) i 7 iz reda ostalih. Predstavnički dom se sastoji od 98 poslanika, od kojih se dve trećine biraju u Federaciji, a jedna trećina u Republici Srpskoj.
Ustavni sud Bosne i Hercegovine je najviša i konačna instanca u pravnim pitanjima i broji devet članova: četiri se biraju iz Predstavničkog doma Federacije, dva se biraju iz Narodne skupštine Republike Srpske, a tri člana bira predsednik Evropskog suda za ljudska prava nakon konsultacija sa Predsedništvom zemlje. Državni sud Bosne i Hercegovine ima 9 članova, a sastoji se od administrativnog dela, kriminalističkog dela i suda za obraćanje javnosti.
Zaposlene osobe sa najmanje 16 godina starosti imaju pravo glasa, dok nezaposleni pravo glasa dobiju sa 18 godina starosti. Neke od političkih stranaka u Bosni i Hercegovini su: Socijaldemokratska Partija BiH, Stranka demokratske akcije, Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine, SNSD, Liberalna stranka Bosne i Hercegovine, Stranka za Bosnu i Hercegovinu, Nova hrvatska inicijativa, Srpska demokratska stranka i Srpska radikalna stranka Republike Srpske.
Bosna i Hercegovina ima nekoliko nivoa političkih struktura nakon državnog nivoa. Najvažnija od ovih podela je organizacija države po entitetima (Republika Srpska (RS) i Federacija Bosne i Hercegovine (FBiH)). Federacija Bosne i Hercegovine raspolaže sa 51% površine Bosne i Hercegovine, a Republika Srpska sa 49%. Entiteti su nastali u Dejtonskom sporazumu 1995. godine, zbog ogromnih promena u etničkoj slici zemlje. Ovo je većinom bilo zbog nasilnog etničkog čišćenja lokalnog stanovništva (u RS bošnjačkog i hrvatskog, a u FBiH srpskog).
Od 1996. godine ovlašćenja vlada oba entiteta se u odnosu na državni nivo značajno smanjuju. Treći nivo političke podele, nakon entiteta u Federaciji BiH su kantoni. Federacija Bosne i Hercegovine se sastoji od deset kantona. Svi oni imaju svoju kantonalnu vladu, koja se nalazi pod zakonom Federacije. Neki kantoni su etnički mešoviti i imaju specijalne sisteme, kako bi se očuvala prava svih naroda.
Zadnji nivo političke podele Bosne i Hercegovine su opštine. Zemlja se sastoji od 141 opština, od kojih su 79 u Federaciji Bosne i Hercegovine, a 62 u Republici Srpskoj, dok je grad Brčko zasebna administrativna jedinica - distrikt. I opštine takođe imaju svoju vladu i službe, i uglavnom su obrazovane oko najznačajnijeg grada ili mesta u području. Svaki kanton sastoji se od nekoliko opština. Opštine se dele na mesne zajednice.
Osim entiteta, kantona, i opština, Bosna i Hercegovina takođe ima i svoja četiri tzv. službena grada. To su: Banja Luka, Mostar, Sarajevo, i Istočno Sarajevo. Grad Banja Luka i grad Mostar se nalaze u opštinama istog imena, dok se Sarajevo i Sarajevo Republike Srpske (Istočno Sarajevo) sastoje od nekoliko opština. Gradovi takođe imaju svoju vladu, čija moć je između vlade opština i vlade kantona (ili vlade entiteta u Republici Srpskoj).
Uz Makedoniju, Bosna i Hercegovina je bila najsiromašnija republika u SFRJ. Poljoprivreda je uglavnom bila u privatnim rukama, ali posedi su bili mali i neprofitabilni, dok se hrana uglavnom uvozila. I danas se vide posledice centralnog planiranja privrede, a glavna nevolja je prevelik broj radnika u industriji. Za vreme socijalizma u BiH je forsirana teška i vojna industrija, pa je republika imala veliki deo jugoslovenskih vojnih postrojenja.
Tri godine ratovanja uništile su privredu i infrastrukturu, pa je proizvodnja pala za 80%. Nakon 1995, proizvodnja se malo oporavila 1996-1998, ali rast se znatno usporio 1999. godine. BDP je i dalje duboko ispod nivoa 1990. godine. Nezaposlenost je 2002. godine iznosila 40%. Teško je tačno oceniti stanje privrede, jer iako oba entita obavljavaju svoje statistike, statistike za celu državu su ograničene. Osim toga, službene statistike se ne bave sivom ekonomijom, koja je vrlo prisutna u celoj zemlji i u svim segmentima društva.
Prema procenama iz 2003. godine BDP iznosi otprilike $24.31 milijardi, a raste 3,5% godišnje. BDP po glavi je $6.100. Po sektoru, 13% BDPa otpada na poljoprivredu, 40.9% na industriju, te 46.1% na servisne delatnosti. 40% radnika je nezaposleno.
Glavni poljoprivredni proizvodi Bosne i Hercegovine su: žito, kukuruz, razne vrste voća i povrća. Pod oranicama i baštama se u 2005. godini nalazilo 1.028.000 hektara, a od toga je 553.000 hektara bilo zasejano dok su 472.000 hektara bili ugari i neobrađene oranice. Pod žitaricama je bilo 321.000 hektara, 138.000 hektara pod krmnim biljem, 85.000 hektara pod povrćem...
Glavne industrijske grane su: proizvodnja čelika, uglja, gvožđa, automobilska industrija, tekstilna industrija, proizvodnja duvana, nameštaja i prerada nafte. Glavni partneri za izvoz su Italija (29%), Hrvatska (18.5%), Nemačka (17.3%), Austrija (9.3%) i Slovenija (6.7%). Glavni partneri za uvoz su Hrvatska (24.3%), Slovenija (15.5%), Nemačka (13.6%), Italija (12%), Mađarska (7.6%), i Austrija (6.6%).
Prema popisu iz 1991. godine, BiH je imala 44% Muslimana, 31% Srba i 17% Hrvata, dok se 6% ljudi deklarisalo kao Jugosloveni, a 2% kao ostali. Religijska podela je slična nacionalnoj: 99% Hrvata su katolici, 90% Muslimana su muslimani. Podaci su se otad znatno promenili, jer je u ratu poginulo do 250.000 ljudi, a skoro polovina stanovništva države promenila mesto boravka. Prema podacima američke agencije CIA iz 2000. godine, u BiH je živelo 48% Bošnjaka, 37,1% Srba, 14,3% Hrvata i 0,6% ostalih. Prema procenama iste agencije iz 2004. godine, Bosna i Hercegovina ima otprilike 4.007.608 stanovnika. Prema proceni Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine od 30. juna 2005. godine broj stanovnika je 3.842.537. Prema domaćim procenama u Federaciji Bosne i Hercegovine živi 2.318.972 ljudi[traži se izvor], a u RS 1.471 529 (2004).
Službeni jezici Bosne i Hercegovine su bošnjački, hrvatski i srpski dok su u službenoj upotrebi dva pisma ćirilica i latinica. Prema verskoj pripadnosti stanovnici Bosne i Hercegovine se dele na: muslimane 40%, pravoslavce 31%, katolike 15%, kao i 14% na pripadnike ostalih veroispovjesti. 18.9% stanovništva je mlađe od 14 godina starosti, 70.6 je između 15 i 64 godina starosti, i 10.5% je starije od 65 godina starosti. Prosečna starost stanovika zemlje iznosi 35,9 godina. Za muškarce je ona 35,5 a za žene 36,2 godina. Stanovništvo raste otprilike 0.45% godišnje.
Ipak bez zvaničnog popisa ne može se pouzdano reći, koliko Bosna i Hercegovina ima stanovnika. Projekat Evropske unije za regionalni ekonomski razvoj u Bosni i Hercegovini je napravio socioekonomsku analizu za severozapadnu Bosnu, koja se po definicijama analize sastojala od: Livanjskog, Srednjobosanskog, Unsko-sanskog, kao i područja Republike Srpske zapadno od Brčko distrikta. Prema procenama analize, u celom tom području živi samo 1.101.704 ljudi, što bi značilo da je broj stanovnika Republike Srpske verovatno značajno manji od 1,5 miliona, kako to tvrdi službena Banja Luka
Prijem 
Portalli 
